آشنایی با ساز بادی دوزله

دوزله یا دونای از سازهای بادی می باشد که در میان اقوام کرد دارای محبوبیت بالایی است. این ساز بادی و خوش نوا ظاهری شبیه به ساز نی دارد.در ادامه این مطلب از وبلاگ آموزشگاه موسیقی الهام با این ساز کوردی بیشتر آشنا شوید.

دوزله یا دونای

دوزله یا دونای ازسازهای بادی کوردی است. دوزله‌، سازی محلی و از انواع بادی‌های یک زبانه است.

این ساز از سازهای تاریخی است که به دوران تمدن مصر و ایران باستان برمی‌گردد و اختراع آن را به ایرانیان نسبت می‌دهند.

دونای را در مناطق کردنشین با نام دوزله می شناسند، چرا که مردمان این مناطق دوزبانه این ساز را از ساقه گیاهی به نام زله که شبیه نی است و در کنار رودخانه ها می روید، می سازند.

شکل ساز

این ساز از دو لوله مسی (یا نئی) که به موازات هم بسته و محکم شده‌اند، تشکیل شده‌است. بعضی از دوزله‌ها از جنس پر دال (نوعی پرنده شبیه به عقاب) یا استخوان قلم مرغان دیگر ساخته می‌شود.

هر کدام از لوله‌ها دارای قمیشی  یک زبانه و مستقل از یکدیگر هستند. دوزله سازی است که روی لوله آن شش سوراخ ایجاد شده و در طول هر دو لوله کنار هم قرار می گیرند. انتهای پایینی هر دو لوله نیز باید باز باشد. در طول های متفاوت از حدود ۲۲ سانتی متر و قطر ۲ سانتی متری ساخته می شود.

وسعت صدا

وسعت ساز حدود یک تا دواکتاو است که بسته به بزرگی و کوچکی ساز در میدان صدایی متفاوتی قرار می‌گیرد.

نحوه نواختن

زبانه های دوزله را طوری در دهان می گذارند که تقریباً همهٔ طول آنها در محفظهٔ دهان قرار می گیرد و با انگشت های هر دو دست آن را می نوازند. چون دوزَله هواصدایی مضاعف است، هر انگشت باید به طور همزمان یک ردیف از سوراخ های هر دو لولهٔ صوتی را بسته یا باز نگه دارد و به این ترتیب این دو لوله به صورت همصدا به صدا درمی آیند.

در نواختن دوزَله از تکنیک نفس برگردان استفاده می شود و درنتیجه صدای آن ممتد و بدون مکث خواهد بود.

دونای در استان‌های ایران

دونای در نواحی مختلف ایران در اندازه و اشکال مختلفی دیده می‌شود که قدیمی‌ترین شکل آن را می‌توان در نواحی کردستان و آذربایجان غربی  مشاهده کرد.

این ساز درنواحی مختلف ایران به نام‌های دونی(بلوچستان)، دونای، جفتی، دوآهنگ و دوزله(هرمزگان، کرمانشاه، کردستان و ایلام) و قشمه (خراسان) شناخته می‌شود.

در خراسان قشمه در سه نوع پنج سوراخ، شش سوراخ و هفت سوراخ وجود دارد که هیچ‌کدام سوراخ پشتی ندارند.

از نوازندگان زبردست این ساز می‌توان به «علی آبشوری»، «رمضان عزیزی» و «خان محمد» در خراسان، «قنبر راستگو» در هرمزگان و «مراد نهاوندی» و «علیدوست فلاحتی» در ایلام اشاره کرد.